|
ترجمه : « ترجَمَة » در لغت بر وزن « فَعلَلَة » مصدر رباعى مجرد از ماده ى تَرجَمَ/يُترجِم/ترجَمة و به معناى برگرداندن كلام از زبانى به زبانى دپگر می باشد. ترجمه دراصطلاح عبارت است از يافتن نزديكترين و دقيق ترين معادل براى واژگان زبان مبدأ به گونه اى كه روش وسبك و سياق گوينده حفظ گردد.
انواع ترجمه:
1- ترجمه واژه به واژه يا تحت اللفظی:که اغلب از نظر ساختار دستوری متأثّر از زبان مبدأ می باشد و در پاره ای از موارد گنگ و رمز ناگشوده است .
فوايد ترجمه تحت اللفظی :1- اهداف آموزشی (تدريس برای مبتديان)
2- ترجمه اسناد رسمی ،مدارک تحصيلی وغيره
3- ترجمه متون دينی که مراعات امانت درآن اهميّت دارد.
4- ترجمه نامه های اداری و متون خبری .
2- ترجمه دقيق و روان : مترجم علاوه بر ترجمه الفاظ به عبارات معنی و مفهوم می بخشد . بدين معنا که اگر در جمله کنايه ، ضرب المثل ، استعاره و ... بکار رفته باشد وآنرا به زبانی قابل فهم برمی گرداند و مراعات امانت نيز می کند .
آنچه مترجم بايد بداند :
1-آشنايی با موضوع مورد ترجمه
2- آشنايی با اصطلاحات زبان مبدأ و مقصد
3-مراعات نگارش دستوری زبان مقصد
4 - مراعات امانت وپرهيز از هرگونه دخل وتصرف
5-استفاده از لغت نامه مناسب وپرهيزازاعتماد برحافظه
6-استفاده از واژگان مأنوس در ترجمه
اسمهای مشترک درفارسی وعربی :
زبان عربی علاوه برخط ونگارش ارتباط بسيار نزديکی با فارسی دارد از اين رو بسيار اتفاق می افتد که واژگان فارسی وعربی با يک لفظ نوشته می شوند اما اين بدان معنا نيست که هر دو واژه ازنظر معنايی مشابه يکديگر باشند. در چنين حالتی مترجم بايد نهايت دقت خود را مبذول دارد تا در انتقال معنا دچار مشکل نشود.به عنوان مثال کلمات «مخابرات،زبون،حوصله،صورت،ميمون،رسوم، مجتمع، ملت، برق و...»در عربی وفارسی دارای معنايی متفاوتی می باشند.
زمانها :
1- ماضی ساده يا مطلق :الف: مثبت: فعل ماضی ساده در زبان عربی مانند :ذَهَبَ(رفت) ،کَتَبَ (نوشت)
ب) منفی : ما فعل ماضی/ لم فعل مضارع (کاربرد بيشتری دارد)مانند:ما ذهب عليٌ/لم يذهب عليٌ (علی نرفت)
2-ماضی نقلی :الف) مثبت: قد فعل ماضی ، /قلّما/طالما/کَثُرَما فعل ماضی.
قد ذهبَ ( رفته است ) قلّما دخلَ في الغَپبوبةِ (کمتر بيهوش بوده است) کَثُرما عُدتُ إلی نفسي (فراوان به خودم آمده ام)
ب)منفی:ماضی منفی بَعدُ/ لماّ فعل مضارع/ لم فعل مضارع بَعدُ
قد ذهبَ.(رفته است) ما ذَهبَ بعدُ /لّما يذهَبْ/لم يذهَبْ بعدُ ( هنوز نرفته است)
3-ماضی استمراری : الف مثبت: کان فعل مضارع / عاد فعل مضارع / کان اسم و خبرش که اسم فاعل باشد. مانند: کان يذهبُ/ عاد يذهبُ /کان ذاهباً ( می رفت )
ب) منفی: کان منفی فعل مضارع / کان فعل مضارع منفی / کان منفی اسم و خبرش که اسم فاعل باشد. مانند: ما کانَ يذهبُ/ کانَ لا يذهبُ /ما کان ذاهباً ( نمی رفت )
4-ماضی بعيد : الف مثبت: کان [ قد] فعل ماضی مانند: کنتُ قد ذهبتُ ( رفته بودم)
ب) منفی : کان منفی فعل ماضی / کان فعل ماضی منفی. لم يکن ذهبَ / کان لم يذهبْ (نرفته بود)
5-ماضی التزامی : الف مثبت:يكون قد فعل ماضى مانند : ربّما يكون قد ذهبَ ( شايد رفته باشد)
ب) منفى) لا يكون قد فعل ماضى مانند: ليته لا يكون قد ذهبَ ( اى كاش نرفته باشد)
6-مضارع اخباري : الف مثبت: 1- فعل مضارع عربى بدون ادوات ناصبه يا جازمه 2- استفاده از اسم فاعل به عنوان خبر در جمله اسميه. مانند: يذهب عليٌ / علي ذاهبٌ ( على مى رود )
ب) منفى) لا / ما / ليس فعل مضارع.مانند: لا يذهبُ عليٌ / ما يذهب عليٌ / ليس عليٌ يذهبُ.(علی نمی رود)
7- مضارع التزامی: ربّما فعل مضارع / ليتَ اسم فعل مضاع/ادوات ناصبه (أن/کي/لکي/حتّی) فعل مضارع/ ادات جازمه به جز لم و لمّا فعل مضارع: مانند: ربّما يذهبُ (شايد برود)ليته يذهبُ(ای کاش برود)أن يذهبَ(که برود)
8-مستقبل (خواهد فعل ): الف مثبت: س / سوف فعل مضارع مانند: سأذهبُ / سوف أذهبُ(خواهم رفت)
ب) منفی: لن فعل مضارع . مانند : لن يذهبَ عليٌ إلی بيتِ صديقه( علی هرگز به خانه دوستش نخواهد رفت)
برخي از اسلوبهاي كاربردي :
1- به محض اينکه ... (هنوز نه ... که ...)
الف ) ماضی :
1):لم يكد ( ما كاد ) فعل مضارع ... حتى / إذ فعل ماضى
2): ما إنْ فعل ماضى ... حتى / إذ فعل ماضى
3): فعل ماضى منفى ( ما فعل ماضى / لم فعل مضارع ) ... حتى / إذ فعل ماضى
لم أكدْ أدخلُ الصفَ حتّى (إذ) رأيتُ الأستاذَ هناك / ما إنْ دخلتُ الصفَ حتّى (إذ) رأيتُ الأستاذَ هناك / لم أدخل الصفَ حتّى (إذ) رأيتُ الأستاذَ هناك ( به محض اينكه وارد كلاس شدم استاد را آنجا ديدم / هنوز وارد كلاس نشده بودم كه استاد را آنجا ديدم )
ب) مضارع و آينده :
1) لا يکاد فعل مضارع ... حتی فعل مضارع
2) لا يوشك فعل مضارع ... حتى فعل مضارع
مانند : لا يكاد علي يذهب إلى ذلك المكان حتى يشاهد صديقه هناك ./ لا يوشك علي يذهب إلى ذلك المكان حتى يشاهد صديقه هناك .( به محض اينكه على به آن مكان برود دوستش را در آنجا خواهد ديد .)
2- دیگر نه ...
الف : عاد منفی ( ما عاد / لم يَعُد) اسم و خبرش( اسم يا فعل)
ب): عاد اسم آن فعل منفى
ج: أصبح منفی ( ما أصبح / لم يُصبِح ) اسم و خبرش( اسم يا فعل)
د: أصبح اسم آن فعل منفى
لم يعُد الشعرُ وسيلةً للتکسّب ( شعر ديگر وسيله ای برای کسب درآمد نبود) لم تُصبحْ هناك دولة رومانية تُسَيْطر على الشرق كما كانت الحال من قبلُ (ديگر حکومتی رومانی مانند گذشته بر شرق تسلط نداشت)
3- نزدیک بود که ...
کاد اسم و خبر آن ( فعل مضارع )
برای اينکه عبارت بر گذشته دلالت کند از کاد( ماضی) و برای اينکه بر مضارع دلالت کند از يکاد (مضارع) استفاده می کنيم. مانند: ﴿کادَ يزيغُ قلوبُ فريقٍ مِنهُم ﴾(توبه/17) (نزديک بود كه دلهاى گروهی از آنها بلغزد) ﴿تکادُ السَّمواتُ يَتفَطَّرن منه﴾(مريم/ 90 )(نزديک است که آسمان از اين گفته زشت از هم فرو ريزد)
4- گاهی ...
الف: قد فعل مضارع مانند : قد يخرج هذا الموظَّف من الکلية في ساعات الدَّوام ( گاهی اين کارمند در ساعات کاری از دانشکده خارج می شود)
ب: استفاده از قيدهای من حينٍ إلی حين / أحياناً / في بعض الأحيان / بعض الأوقات و... مانند: عليٌ يذهبُ إلی الحديقة العامة من حينٍ إلی حين ( علی گاهی به پارک می رود )
5- تقريباً نه ...
الف : زمان مضارع : لا يکاد اسم آن فعل مضارع
لا يکاد عليٌ يذهبُ إلی تلك المنطقة ( على تقريباً به آن منطقه نمى رود)
ب: زمان ماضى : لم يكد اسم آن فعل مضارع
لم يكد ذلك الرجل يعلم شيئاً عن هذا الموضوع ( آن مرد تقريباً چيزى از اين موضوع نمى دانست)
6- ديرى نپائيد که ...(فوراً)
ما لبثَ ( لم يلبثْ) أنْ فعل ماضى
لم يلبث أن شنّ جيش العدو هجوماً شرساً (ديرى نپائيد که(فوراً) ارتش دشمن دست به حمله ی وحشيانه ای زد)
7-تركيب هاى وصفى اضافى :
در زبان فارسی گاهی مضاف علاوه بر مضاف اليه (متمّم) دارای صفت نيز می باشد که اين صفت ميان مضاف و مضاف اليه قرار می گيرد0اما در زبان عربی هيچ چيز بين مضاف و مضاف اليه فاصله نمی اندازد. مانند : گُلِ زيبایِ علی در زبان فارسی که در عربی به صورتِ « گُلِ علیْ زيبا »( وردةُ عليٍ الجميلةُ ) بيان می شود.
مرکز ترجمه STC
|
